FREQUENTLY ASKED QUESTİONS

Bir çiftin yapılan temel değerlendirmesinde yani kadının muayenesinde, erkeğin sperm analizinde, kadının hormon testleri ve rahim filminde bir problem olmadığı halde gebelik kendiliğinden oluşmadığında ifade edilen bir kısırlık türüdür.

Kısırlık türleri erkeğe bağlı sebepler, kadında yumurtlama sorunları, kadında tüplerle ilgili sorunlar, kadında rahim ile ilgili sorunlar, kadında rahim ağzına ya da vaginaya bağlı sorunlar, kadında peritoneal hastalıklar ve endometriozis hastalığı, kadın ya da erkekte psikolojik sorunlar ve vaginismus, kadın ve erkeğin her ikisinde sorun olduğu durumlar ya da hem kadın hem de erkeğin değerlendirmesinde sorun tespit edilmeyen açıklanamayan inferilite denilen gruplar olarak sınıflandırılabilir.

Sperm hücrelerini içeren meni örneğine semen diyoruz. Semen analizi ya da spermiyogram aynı anlama gelmektedir.

Antimülleryen hormon yani AMHyumurtalık kapasitesi hakkında bize bilgi veren hormonlardan birisidir.

Kısırlık türleri erkeğe bağlı sebepler, kadında yumurtlama sorunları, kadında tüplerle ilgili sorunlar, kadında rahim ile ilgili sorunlar, kadında rahim ağzına ya da vaginaya bağlı sorunlar, kadında peritoneal hastalıklar ve endometriozis hastalığı, kadın ya da erkekte psikolojik sorunlar ve vaginismus, kadın ve erkeğin her ikisinde sorun olduğu durumlar ya da hem kadın hem de erkeğin değerlendirmesinde sorun tespit edilmeyen açıklanamayan inferilite denilen gruplar olarak sınıflandırılabilir.

AMH testi için bir normal sınırı ifade etmek doğru olmamakla birlikte genellikle 0.5 ya da 1 ng/ml altını riskli görmekteyiz. Fakat tek başına bilgilendirmede yeterli değildir ve ultrasonografi ile yumurtalıklardaki folikül kapasitesini değerlendirmek gerekir.

Kadın yaşı doğurganlıkta en önemli faktördür diyebiliriz. Yaş ilerledikçe üreme potansiyeli düşmektedir. Yaşla hem yumurta sayısı ama daha da önemlisi yumurta kalitesiazalmaktadır.

Kısırlık araştırılırken sperm tahlili, kadında tüplerin durumu için rahim filmi ve kadının muayenesi ile yumurtlama fonksiyonu için hormon tahlilleri yapılır ve varsa problem ortaya konulur.

Kısırlık tedavisinde yumurta takibi ile birlikte zamanlı ilişki önerilebilir, hekimin gerekli gördüğü durumlarda aşılama ya da tüp bebek tedavilerine geçilmelidir.

Tüp bebek en basit anlamı ile yumurta ve spermin laboratuarda döllendirilerek embryonun oluşturulması ve rahime transferi işlemidir.

Tüp bebek tedavileri günümüzde eskiye oranla daha makul ücretlerle yapılmaktadır.

Başarı birçok faktöre bağlı olmakla beraber %20-80 arasında değişmektedir.

Hiç gebelik olmaması durumudur.

Daha önce gebeliği olan bir çiftin tekrar gebe kalmak istediği halde gebeliğin oluşmamasıdır.

Toplam 15-20 gün içerisinde tedavi tamamlanmaktadır.

Yumurtlama sorunu oluşturabildiğinden infertiliteye neden olabilir

Tüplerin tıkalı olması, yumurtlama düzensizliği, rahime ait sorunlar, vaginismus, genetik bozukluklar ve bağışıklık sistemi hastalıkları infertiliteye sebep olabilir.

Tüp bebek tedavisinde ilk aşama 10-12 gün süren, iğnelerle yumurtalıklarda yumurta gelişiminin uyarıldığı stimulasyon aşamasıdır. Sonrasında çatlatma iğnesi yapılır ve 2 gün sonra anestezi altında, 15 dakika süren bir işlem ile yumurtalar vajinal yoldan bir iğne ile toplanır (OPU işlemi). Aynı gün toplanan olgun yumurtalar sperm ile döllenir ve laboratuarda 2-5 gün takip edilerek en iyi 1 ya da 2 tane embryo çok ince bir kateter ile rahime transfer edilir (ET, embryo transferi işlemi). Transferden 9-12 gün sonra yapılan kan testi ile embryonun tutunup tutunmadığı yani gebelik oluşup oluşmadığı anlaşılır.

Embryo transferinden 12 gün sonra (9-12 gün sonra) kanda gebelik testi yapılmaktadır.

1-2 embryo transfer edilmektedir.

En fazla 2 embryo verilmektedir.

Embryonun rahime tutunmasını kolaylaştırmak için transferden hemen önce embryonun dış katmanının eritilmesidir.

Embryonun bir hücresinin ya da bir bölümünün ince bir pipet ile alınarak genetik yapısının incelenmesi ve genetiği bozuk olan embryonun ayıklanması işlemidir.

Anne ya da baba adayında genetik sorun varsa, daha önce genetik problemli bebekleri olan çiftlerde, bazı tekrarlayan gebelik kayıpları durumunda, daha önce 2-3 kez çok iyi embryo transferine rağmengebelik elde edilemediğinde, anne yaşı 39 üzeri olan çiftlerde genetik tanı ile birlikte tüp bebek tedavisi önerilebilir.

Olabilir, özellikle tüplerinde problem olan kadınlarda daha sık olmaktadır.

İğne ile tedavisi olabildiği gibi cerrahi olarak tüpün alınması da gerekebilmektedir, laparoskopi yapılması zaman zaman gerekli olabilir.

Evet önemli bir sorundur.Kontrolsüz şeker hastalarında embryo tutunmayabilir, ya da erken dönemde düşük veya anomalili bebek olmasına sebep olabilir.

Rahim anomalileri çok çeşitlidir. Genellikle rahim anomalileri düzeltildikten sonra tüp bebek tedavisine geçilir. Fakat her anomaliye de cerrahi ile müdahale edilmemelidir, ciddi rahim içi yapışıklıklar oluşabilir. Bu yapışıklıklar daha sonra tekrarlayan gebelik kayıplarına ve rahim duvarı dediğimiz endometrium hasarı nedenli gebelik oluşmamasına sebep olabilir.

Genellikle 2 adet sonrası tekrar tedaviye geçilebilir.

Kesin bir sınır olmamakla birlikte 45 yaş sonrası yapılması önerilmemelidir.

İlaçlara bağlı karın içi sıvı toplanması(hiperstimulasyon) ve çoğul gebelik en önemli riskleri olup zaman zaman ilaçlara bağlı alerjik reaksiyonlar ve hafif ödem ile kilo alımı olabilir.

Yumurta toplama işlemi esnasında enfeksiyon söz konusu olabilir, steril şartlarda yapılmalıdır.

Genellikle hafif etkiler olabilir. Alerji, kilo alımı ve ödem olabilir.

Yumurtalık kapasitesini azaltmaz. Tüp bebek tedavisinde zaten o ay gelişen yumurtalar toplanmaktadır.

Erken menopoza sebep olmaz. Zaten tedavi sürecinde gelişmeye başlayan yumurtalar kullanılmaktadır.

İlaçsız ya da minimal dozlarda ilaçlarla tüp bebek tedavi başarısı normal tedaviye göre daha düşüktür. Genellikle yumurtalık rezervi kısıtlı ya da az olan kadınlarda tercih edilir.

Embryo transferinden sonra bazı belirtiler olabilir, bulantı, göğüslerde ağrı gibi. Fakat kesin netice transferden 12 gün sonra kanda gebelik testi ile anlaşılmaktadır.

Anestezi ile yapıldığından ağrı, acı duyulmamaktadır.

Her olgun yumurta döllenmeyebilir. Bu yumurtanın kendisi ya da spermin dölleme kapasitesi ile ilgili olabilir.

Sosyal aktivitelerde kısıtlamaya gerek yoktur. Ancak yorucu sporlar ve faaliyetler yapılmamalıdır.

Ertesi gün duş yapılabilir.

Eğer embryo kalitesi çözüldüğünde iyi ise en az %50 gebelik şansı vardır.

Klasik tüp bebek tedavisinde spermin kendiliğinden yumurtayı döllemesi için sperm ve yumurta laboratuarda bir arada bırakılır. Mikroenjeksiyonda ise sperm yumurtanın içine enjekte edilmektedir. Sperm problemi olan hastalarda ya da yumurta sayısı az olduğunda mikroenjeksiyon tercih edilir. Günümüzde çoğu laboratuarda mikroenjeksiyon yapılmaktadır.

Tekrarlayan düşükler çeşitli faktörlere bağlı olabilir, sıklıkla da hiçbir sorun tespit edilemeyebilir.Açıklanamayan yüksek sayıda düşükler söz konusu olabilir. Rahime bağlı sebepler, genetik sebepler, bağışıklık sistemine bağlı sebepler, kontrolsüz ya da daha önce bilinmeyen şeker, tiroid gibi bazı hastalıklar, kadına ait pıhtılaşma sistemi problemleri, yumurtalık kapasitesi zayıflıkları, zaman zaman da tüplerde olan sorunlar tekrarlayan düşüklere yol açabilir.

Genellikle %20 civarı olup benzerdir.

Genellikle tedavide kullanılan ilaçlar ile yumurtalık kanseri ya da meme kanseri ilişkisi araştırılmış ise de günümüzde bilgiler bu ilaçların kanser riski oluşturmadığı yönündedir.

Kadın yaşı 35 altında ise 1 embryo transfer edilir, 35 yaş sonrası ise 2 embryo transfer edilebilir. Daha önce 2 kere tedavi olan, embryo transfer edilen kadınlarda ise yaşa bakılmaksızın 2 embryo transfer edilebilir.

Kalitesi düşük embryoların gelişimi durmaktadır.İyi kalitede embryolar ise dondurularak daha sonra, 5 yıl içerisinde kullanılmak üzere saklanabilir.

Tedavi esnasında dengeli beslenmek, stres düzeyini azaltmak ve doktorun önerilerine uymak önemli ve yeterlidir. Mümkün olduğunca rahat olmak ve hekime, merkeze güvenmek daha konforlu bir tedavi süreci geçirmeyi sağlamaktadır.

Laboratuarda yumurta toplandıktan sonra 5. güne kadar gelişmeye devam eden en iyi kalitede embryoya blastokist adı verilir.

Merkezin teknik donanımı, embryolog tecrübesi ve takip eden doktorun tecrübesi ve bilgisi başarıda çok önemlidir.

Histeroskopi rahim iç boşluğunun değerlendirildiği endoskopik bir işlemdir. Genellikle ultrasonografi ya da rahim filmi ile şüpheli bir durum tespit edildiğinde veya daha önce başarısız tedavi denemeleri olan hastalarda uygulanmaktadır.

Laparoskopi göbekten bir alet ile girilerek yapılan endoskopik bir işlemdir. Tüp bebek tedavisi öncesinde eğer tüplerde sıvı toplanması varsa (hidrosalpenks) ya da rahim iç boşluğunu bozan bir myomvarsa laparoskopi ile bu sorunlar düzeltildikten sonra tüp bebek tedavisine geçmek başarıyı arttıracaktır.

Bir üst sınır olmamakla birlikte ilk 4 denemeden sonra başarı ciddi oranda artmamaktadır. Fakat ilk 4 denemede sonuç alınamayan çiftlerde eğer yaş faktörü yok ise tedaviye devam edilmesine engel yoktur. Zaman zaman 10. denemelerden sonra da gebelikler eldeedilebilmektedir.

Genetik alanında ciddi ilerlemeler olmuştur. Embryoların tümkromozomları incelenerek normal embryo seçilebilmektedir. Zaman zaman görünümü normal bir embryo genetik olarak problemli olabilmektedir. Bunu genetik inceleme ile ortaya koymak mümkündür. Yine laboratuarda sürekli olarak embryoların takip edildiği embryoskop dediğimiz bir cihazda embryoların gelişimitakip edilebilmekte ve 5. günde yani blastokist aşamasında en iyi kalitede embryoya erişebilmek mümkün olmaktadır. Menide hiç spermi olmayan erkeklerde ise mikroskop eşliğinde yapılan TESE operasyonu ile sperm elde edebilmek mümkün olmaktadır. Bu gibi gelişmeler ve hastaların yumurta uyarma aşamasında kullandığı iğnelerin kullanımlarının daha basit olması günümüzde tüp bebek tedavilerini daha başarılı ve kolay kılmıştır.

Tedavinin yumurta uyarılması aşamasında ilk 1 hafta ilişkide bulunulabilir. Daha sonra
ise ilişkide bulunulmaması önerilir

Üçüz gebelik ihtimali transfer edilen embryo sayısı en fazla 2 ile sınırlandığı için en fazla %5’dir, verilen 2 embryo bölündüğünde üçüz olabilmektedir.İkiz gebelik ihtimali ise %20 civarındadır.

Eğer anne yaşlı ileri ise ya da daha önce gebelik kayıpları varsa veya rahime ait sorunlar var ise riskli gebe gibi dikkatle takip edilmelidir. Genç ve sadece erkek faktörü olan ya da tüplerde sıkıntı olan kadınlarda ise normal gebelikmiş gibi takip yapılabilir.

Bu gibi durumlarda tiroid hastalığı için uygun ilaç endokrinoloji doktoru tarafından başlandıktan sonra uygun sürede tedavi sonrası, tiroid ilacını kullanırken tüp bebek tedavisine geçilmesi başarıyı arttıracaktır

Prolaktin hormonu yüksek iken tüp bebek tedavisine geçilmesi uygun değildir. Tedaviyi olumsuz etkileyebilir. Uygun ilaç kullanıldıktan sonra tüp bebek tedavisine geçilmesi doğrudur.

İlaçla adet gördürüldükten sonra olan adetin 2 ya da 3. günü tüp bebek tedavisine geçilmelidir.

Polip sayısı ve büyüklüğü önemli olmakla birlikte tercihen histeroskopi ile polip alındıktan sonra tedaviye geçmek daha doğrudur.

Bu durumda önce perdenin histeroskopi ile alınması ve sonrasında tüp bebek tedavisine geçilmesi daha doğrudur. Düşük riskini azaltmak amacıyla bu yol önerilir.

Bu kadınlarda yumurtalık kapasitesi düşük olabilir, yumurta sayısı veya kalitesi daha düşük olabilir, tüplerde tıkanıklıklar olabilir. Bu durumlarda tüp bebek tedavisi ile başarı daha düşük olacaktır. Yine de kadın yaşı 35 altı ise en az %30-40 gebelik ihtimali olabilir.

Kistin boyutu, kadının yaşı ve daha önce ameliyat geçirip geçirmediği önemli olmakla birlikte tüp bebek tedavisi öncesi her çikolata kisti alınmamalıdır. Gereksiz cerrahiler zaman zaman yumurtalıklarda erken rezerv azlığına yol açabilir.

Yumurta sayısı tüp bebek tedavi başarısında tek faktör değildir. Ancak en az 5 olgun yumurta toplanması tedavi için bir avantaj getirmektedir.

Her kanama düşüğe işaret değildir, zaman zaman kanama alanları oluşur ve ilaçlarla, iğnelerle bu kanamalar durur. Hekime bilgi vermek ve ultrasonografi ile değerlendirme yapılması önemlidir.

Erkek yaşı önemli olmamakla birlikte 55 yaş sonrası oluşan gebeliklerde bebekte bazı hastalıkların gelişebileceğini ileri sürmüştür.

Sperm problemi yoksa şarttır. Tüplerin durumunu görmek gerekir. Sperm problemi olan çiftlerde ise rahim filmi ile muhtemel rahim problemi varsa görüp sonrasında tedaviye geçmek önerilebilir. Ancak mutlaka yapılması şart değildir.

Zaman zaman yumurtalıkların aşırı cevap verdiği durumlarda ya da tedavi esnasında endometrium ince tespit edildiğinde tüm embryoları dondurup transferi erteleriz. Bu gibi durumlarda embryo transferini 1-2 ay sonra yaparız. Dondurulmuş embryoları çözüp transfer ederiz. Bu şekilde gebelik eldesi artmaktadır, %60-80’lere ulaşır. Fakat hiçbir sorun yok iken tüm embryoların dondurulması ve transferin ertelenmesi başarıyı ciddi oranda arttırmamaktadır

İlaclara cevaben folikül yani yumurta içeren keseler gelişmezse ya da yumurta erken çatlarsa, yumurta toplama işleminde yumurta gelmezse ya da sperm ile döllenmezse ya da embryo gelişimi kötü olursa genellikle tedaviyi iptal ederiz.

Yumurtalık kapasitesi düşük olan kadınlarda zaman zaman yumurtalar 17-18 mm boyutlara ulaşmadan erken çatlayabilir ya da çatlatma iğnesi verildikten sonra henüz toplamadan çatlayabilir. Bu yumurtalar genellikle kalite açısından zayıf olabilir. Kadının yaptığı bir hareket erken çatlamaya sebep olmaz. Ancak folikül 13 mm ulaştıktan sonra cinsel ilişki yasaklanmalıdır